Czym jest zez ukryty? Objawy, diagnoza i możliwości leczenia heteroforii

Zez ukryty to problem, który dotyka wielu osób. Co gorsza, często pozostaje niezauważony przez długie lata. Dzieje się tak, ponieważ, w przeciwieństwie do tego jawnego, ten zauważalny jest wyłącznie w specyficznych sytuacjach. Jakie to sytuacje? Na czym polega zez ukryty, jakie są jego objawy i metody leczenia? Na te i inne pytania odpowiadamy w poniższym artykule.

Zez ukryty to rodzaj schorzenia mięśni ocznych, które polega na nierównoległym ustawieniu gałek ocznych. To, co odróżnia go od pozostałych rodzajów tego schorzenia to fakt, że ujawnia się tylko w określonych sytuacjach. W przypadku heteroforii, bo tak też jest nazywany, odchylenie występuje, gdy oczy nie pracują jednocześnie w tym samym kierunku, np. gdy jedno z nich jest zasłonięte lub są zmęczone. W takich momentach mięśnie kontrolujące ruchy oczu nie są w stanie utrzymać prawidłowego ustawienia gałek, co prowadzi do ich rozbieżności.

Zez ukryty ujawnia się różnymi objawami, które nie zawsze są łatwo rozpoznawalne. Ponieważ widać go głównie w momentach, gdy oczy nie pracują razem, objawy mogą pojawiać się sporadycznie, często w sytuacjach wymagających intensywnego skupienia wzroku. Najczęstsze symptomy to przede wszystkim:

• zmęczenie oczu – szczególnie po dłuższym czytaniu, pracy przy komputerze czy oglądaniu telewizji;
• bóle głowy – częste, zwłaszcza w okolicach czoła, pojawiające się po zmęczeniu oczu;
• trudności z koncentracją – będące następstwem problemów z utrzymaniem ostrości wzroku na jednym obiekcie przez dłuższy czas;
• podwójne widzenie – występujące tylko w niektórych przypadkach i tylko okresowo. Szczególnie gdy oczy są zmęczone;
• zaburzenia równowagi i koordynacji – również występuje tylko w niektórych przypadkach. Objawia się uczuciem dezorientacji lub trudnościami w ocenie odległości.

Objawy te mogą być różnorodne i zmienne, co często utrudnia postawienie diagnozy. Dlatego też w przypadku podejrzeń, występowania u siebie ukrytego zeza, warto skonsultować się ze specjalistą, który przeprowadzi odpowiednie badania i zdiagnozuje problem.

Rozpoznanie heteroforii ze względu na niestały charakter wymaga zastosowania specjalistycznych technik diagnostycznych. Podczas badania specjalista może wykonywać kilka testów. Najpopularniejsze z nich to:

• Cover Test – to podstawowe badanie, które umożliwia wykrycie zeza ukrytego. Polega ono na zasłanianiu jednego oka i obserwacji ruchu drugiego, które w przypadku heteroforii wykazuje ruch korekcyjny po odsłonięciu. Test ten przeprowadzany jest zarówno na bliską, jak i daleką odległość, co pozwala określić kierunek zeza ukrytego.
• Test Maddoxa – jest używany do określenia kąta i kierunku odchylenia oczu. Specjalne pryzmaty lub cylindryczne soczewki przekształcają punkt świetlny w linię umożliwiając ocenę poziomej lub pionowej rozbieżności między oczami.
• Test Skrzydło Maddoxa – to badanie, podczas którego pacjent patrzy na specjalne urządzenie, które pozwala na jednoczesną ocenę obu oczu, co umożliwia dokładne zmierzenie stopnia ich odchylenia​.
• Testy fuzji i rezerwy fuzji – te testy mierzą zdolność oczu do współpracy i utrzymania prawidłowego widzenia obuocznego.

Do badań specjalista może wykorzystać również synoptofor. To urządzenie, które pozwala na ocenę kątów odchylenia oraz stopnia współpracy mięśni ocznych. Dzięki niemu można również przeprowadzić testy fuzji i ocenić, jak dobrze pacjent potrafi połączyć obrazy widziane przez oboje oczu​.

Zez ukryty jest stanem, który można łagodzić, choć rzadko wyleczyć, w tradycyjnym tego słowa znaczeniu. W przypadku jego wykrycia, działania zazwyczaj koncentrują się na redukcji objawów i poprawie komfortu funkcjonowania widzenia. Wśród metod leczenia tej wady wyróżnić można przede wszystkim ćwiczenia optometryczne i ortoptyczne. Mają one na celu wzmocnienie mięśni ocznych. Ich regularne wykonywanie znacząco może przyczynić się do poprawy współpracy obu oczu. Kolejną rzeczą, którą zalecają specjaliści, jest korekcja wad wzroku z wykorzystaniem okularów. Dzięki temu oczy mniej się męczą, a samo leczenie pośrednio wpływa też na mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia objawów heteroforii.

Do dyspozycji pacjenta pozostaje również leczenie chirurgiczne. Stosowane jest tylko w wyjątkowych przypadkach, kiedy heteroforia prowadzi do znacznych trudności w codziennym funkcjonowaniu, a inne metody leczenia nie przynoszą zakładanych efektów. Warto jednak zaznaczyć, że w zdecydowanej większości przypadków schorzenie to nie jest bardzo uporczywe. Tym samym nie będzie wymagało specjalnego leczenia, a jedynie regularnego wykonywania prostych ćwiczeń zleconych przez specjalistę.

Ćwiczenia optometryczne i ortoptyczne, jak już wspomnieliśmy, to jedna z najskuteczniejszych metod łagodzenia objawów heteroforii. Ich celem nie jest wyeliminowanie schorzenia, a wzmocnienie mięśni ocznych oraz poprawa ich koordynacji. To z kolei może znacznie zmniejszyć odczuwane dolegliwości. Oto kilka przykładowych ćwiczeń, które są często zalecane przez optometrystów:

• Ćwiczenie z ołówkiem (pencil push-ups) – to jedno z najprostszych i najczęściej zalecanych ćwiczeń na poprawę konwergencji oczu. Polega na tym, że pacjent trzyma ołówek na długość ramienia i powoli zbliża go do nosa, starając się skupić na jego końcówce, aż obraz się podwoi lub ołówek dotknie nosa. Następnie ćwiczenie powtarza się, oddalając ołówek.
• Ćwiczenie z pryzmatami – polega na patrzeniu przez specjalne soczewki, które rozszczepiają obraz, zmuszając oczy do pracy w celu ponownego zjednoczenia widzianego obrazu.
• Ćwiczenia z synoptoforem – urządzenie pozwala na dokładne mierzenie, ale i ćwiczenie ruchów gałek ocznych poprzez prezentowanie różnych obrazów dla każdego oka. Pacjent uczy się łączyć te obrazy w jeden spójny.
• Ćwiczenia relaksacyjne oczu – takie jak „palming” (zakrywanie oczu dłońmi, aby odpoczęły od światła) oraz świadome przenoszenie wzroku na różne odległości (patrzenie na obiekt blisko, a następnie na obiekt daleko).

Heteroforia, to schorzenie mięśni ocznych, które często pozostaje nierozpoznane, ale może powodować objawy takie jak zmęczenie oczu, bóle głowy i podwójne widzenie. Diagnoza opiera się na specjalistycznych testach, a leczenie obejmuje ćwiczenia terapii wzrokowej, korekcję pryzmatyczną i w cięższych przypadkach interwencje chirurgiczne. Odpowiednia terapia może znacznie poprawić komfort życia pacjenta, choć schorzenie to rzadko jest całkowicie wyleczalne​. Niemniej należy pamiętać, że w zdecydowanej większości przypadków jest niemal niezauważalne i wymaga jedynie stosowania regularnych ćwiczeń.